Deze handreiking voor het inkopen van Nul op de Meter-concepten geeft corporaties en aanbieders handvatten, tips en voorbeelden om het proces van Nul op de Meter-renovaties van begin tot eind succesvol te doorlopen. Dit derde deel gaat over het betrekken van de bewoners.
Hoe gebruik ik deze handreiking?
Deze handreiking wordt gepresenteerd in een serie artikelen:
Wilt u de deze hele handreiking in 1 keer downloaden? Vul hieronder uw gegevens in.
Welke invloed kunnen bewoners hebben binnen het project?
Waarover kunnen bewoners wel en niet meepraten? Kunnen zij bijvoorbeeld meebeslissen in de keuze van de juiste Nul op de Meter-aanbieder? Het is aan te raden om hier vooraf duidelijk keuzes in te maken en een participatie- en communicatiestrategie te bepalen. De enige partij die vaak onbewust kiest voor een Nul op de Meter-renovatie, is de bewoner. NOM-concepten zijn nog volop in de ontwikkeling. De bewoner kiest er niet voor om onderdeel te zijn van zo’n innovatie- en ontwikkeltraject. Een bewoner wil fijn wonen. Als partijen onvoldoende met elkaar in gesprek gaan en verwachtingen vooraf niet voldoende gemanaged zijn, kan dit leiden tot teleurstellende situaties voor alle partijen.
Vertrouwd raken met elkaar en nul-op-de-meter
Soms zijn we zo enthousiast over de voorgenomen renovatieplannen dat we denken dat we een offer you can’t refuse in handen hebben. We zijn zelf al helemaal gewend aan het toekomstbeeld van een nul-op-de-meterwoning. Hierin schuilt het gevaar dat we te snel willen. Bewoners zijn nog niet gewend aan het idee en dus kan het soms voelen alsof hen iets door de strot wordt geduwd waar zij geen invloed op uit kunnen oefenen. Dit zorgt voor bezorgde gezichten en weerstand. Er is tijd nodig om vertrouwd te raken met het idee én elkaars wensen, behoeften, belangen en ambities.
Hoge impact
We moeten ons realiseren dat NOM-woningen (op dit moment) een flinke impact hebben op de huidige situatie. Vaak wordt vrijwel alles aan de woning in korte tijd aangepakt: van de keuken tot en met een nieuwe schil rondom de woning. Om deze reden is tijdens de hele fase van het project veel contact en overleg met bewoners nodig.
(Nog) niet alles is mogelijk!
Binnen de nul-op-de-meterconcepten is (nog) niet alles is mogelijk. Dit heeft vaak te maken met de hoge ambitie met betrekking tot de isolatie of de ruimte die nodig is voor opwek van zonne-energie.
Denk bijvoorbeeld aan Zelf Aangebrachte Voorzieningen (ZAV’s) die nog niet altijd mogelijk zijn, zoals het kattenluikje of de dakkapel op het zuiden. Het beperken van dit soort vrijheden kan leiden tot weerstand. Er zullen keuzes gemaakt moeten worden waar niet iedereen het mee eens is. Door hier open en eerlijk met elkaar over te communiceren, ontstaat wederzijds begrip en consensus. Het is dus belangrijk om een duidelijk communicatie- en participatieproces met bewoners op te stellen om draagvlak voor de nul-op-de-meterrenovatie te ontwikkelen.
Aansluiten op de belevingswereld
De meeste bewoners zijn niet direct wild enthousiast over een energiezuinige woning. Zij willen betaalbaar en comfortabel wonen. Als duurzame bouwmaatregelen kunnen bijdragen aan het oplossen van bestaande problemen of het bereiken van bestaande idealen, neemt de kans sterk toe dat men er enthousiast voor wordt.
Wanneer je weet wat bewoners echt willen, kun je de insteek van je communicatie hierop aanpassen. Het is hierbij nadrukkelijk niet de bedoeling om nul-op-de-meter te vermarkten en als oplossing aan te dragen voor alle problemen die je opgehaald hebt bij bewoners. Maar je kunt in je communicatieboodschap wel inhaken op problemen die bewoners ervaren. Ervaren zij bijvoorbeeld last van vocht en tocht? Dat probleem los je op met een nul-op-de-meterrenovatie. Door dus goed te luisteren, kun je beter aansluiten op de belevingswereld van bewoners, waardoor nul-op-de-meter een interessante optie voor hen wordt.
Draagvlak ontwikkelen
Je krijgt pas echt een kwalitatief goed renovatieplan met draagvlak van bewoners en betrokken organisaties als er goed geluisterd en samengewerkt wordt. Elk project is uniek en elk concept van een bouwer zal aangepast moeten worden aan de specifieke woningen, de woonomgeving en de wensen en eisen van de bewoners en de betrokken organisaties. Bij het opstellen van een renovatievoorstel worden belangen van alle partijen gedeeld en afgewogen keuzes gemaakt. Stap voor stap, onderwerp voor onderwerp, wordt toegewerkt naar een renovatieplan op maat.
“Elke woning, elk mens is anders. Er bestaat geen eenheid, iedereen heeft zijn eigen wensen en meningen. Renovatie is maatwerk. Natuurlijk, je kunt een basisoplossing bedenken, maar de verschillen kom je te weten door onderzoek, niet door aannames.” – Kim Verschuren, procesbegeleider bewonerscommunicatie voor De Goede Woning (Apeldoorn)
Invloed van de bewoners
Bedenk vooraf goed welke invloed bewoners kunnen hebben binnen het project. Waarover kunnen bewoners wel en niet meepraten? Bedenk ook goed welke status de inbreng van bewoners heeft. Ga je alleen informeren, kunnen ze adviseren over een bepaalde onderwerpen of mogen ze daadwerkelijk beslissen? Lees hier verder.
Peilstok in de wijk
Niet iedere wijk is geschikt voor een nul-op-de-meterproject tijdens de ontwikkelfase waarin we ons nu bevinden. Het is dan ook goed voor te stellen dat bijvoorbeeld een complex met voornamelijk ouderen of sociale problematiek, niet direct een geschikte kandidaat is om een eerste pilot te starten. Het kan ook zijn dat er zaken spelen die van invloed zijn op de strategie die je gedurende het project wilt toepassen. Zit er bijvoorbeeld veel oud zeer bij huurders? Dan is het verstandig om hier eerst (persoonlijk) aandacht aan te besteden, voordat met hen gesproken wordt over de nul-op-de-meterrenovatie. Om uit te zoeken of de voorgenomen wijk geschikt is voor een nul-op-de-meterproject en om een participatiestrategie te bepalen, start je met een vooronderzoek: je steekt de peilstok in de wijk.
Notitie Bewonerswensen
Het werkt goed om voor de kick-off van je project een inventarisatie te maken van de woonbeleving van bewoners op dit moment. Op die manier breng je duidelijk in kaart wat de algemene en persoonlijke tendens is ten opzichte van de huidige situatie én ten opzichte van het idee om te gaan renoveren.
De bundeling van deze inventarisatie noemen wij een Notitie Bewonerswensen. Deze bevat belangrijke informatie voor de corporatie ten aanzien van de participatiestrategie én voor de geselecteerde nul-op-de-meteraanbieders. Biedt het concept een oplossing voor problemen die bewoners ervaren of specifieke wensen die zij hebben? Lees hier verder.
Bewonerscommunicatie.com
Inmiddels zijn er door heel Nederland ervaringen opgedaan met bewonerscommunicatie tijdens nul-op-de-meterprojecten. Deze ervaringen delen we op de www.bewonerscommunicatie.com. Op deze website staan interviews en filmpjes waarin corporatiemedewerkers, bouwers en bewoners hun ervaringen en tips delen. Daarnaast vind je op de websites tools (o.a. presentaties) die je kunt gebruiken in je communicatie met bewoners.
Tot slot maakten we een draaiboek voor bewonerscommunicatie. Het draaiboek is een leidraad, een handreiking voor corporaties en bouwers voor de omgang met bewoners om te gebruiken voor, tijdens en na de renovatie. In dit draaiboek lees je onder andere hoe je je kunt voorbereiden op bewonerscontact rondom je project en hoe je tot een gedragen renovatievoorstel komt. Maar ook hoe je bewoners voor kunt bereiden op de werkzaamheden, waar je rekening mee moet houden tijdens de renovatie en wat je kunt doen bij de oplevering van de woning(en).
Neem voor meer informatie contact op met Sanne de Wit, Martin van Briemen of Doris de Bruijn.
Checken, beslissen, vastleggen
- Hoe en wanneer informeer je bewoners over de voorgenomen plannen?
- Tot welk niveau doe je een bewonersonderzoek voorafgaand aan de uitvraag richting nul-op-de-meteraanbieders?
- Welke doelgroep woont er nu in het geselecteerde complex en hoe passen zij bij een nul-op-de-meterwoning?
- Hoe is de relatie met de huidige bewoners en hoe beïnvloedt deze de opgave?
- Wat wordt de toekomstige doelgroep voor het complex?
- Wie verzorgt de bewonerscommunicatie en -participatie (corporatie, aanbieder, extern bureau of een combinatie)?
- Welke invloed kunnen bewoners uitoefenen op de selectie van de nul-op-de-meteraanbieder?
- Bij welk percentage instemming van de bewoners gaat de nul-op-de-meterrenovatie door?
Deel 4: project voorbereiden
Het volgende deel van de handreiking inkopen Nul op de Meter-concept gaat over het maken van een plan van aanpak.