Handreiking Toezicht op Energietransitie helpt

Wat staat corporaties te wachten in de energietransitie en wat betekent dit voor het bestuur en toezicht binnen corporaties? De corporaties staan voor een forse opgave. Ze dienen voldoende betaalbare sociale huurwoningen te bouwen. Ondertussen moeten ze ervoor zorgen dat alle woningen in 2050 CO2-neutraal zijn. Dat vergt stevige investeringen, corporaties moeten dus keuzes maken. De Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) heeft de Handreiking op Toezicht Energietransitie gepubliceerd die commissarissen bij corporaties hierbij ondersteunt.

De corporaties zijn de startmotor van de verduurzaming van woningen. Met circa 2,4 miljoen woningen zijn zij een belangrijke partij. Het doel van de corporatiesector is dat alle woningen in 2050 CO2- neutraal zijn. De Aedes Routekaart is ontwikkelt om de kosten voor zowel de sector als voor individuele corporaties in kaart te brengen. Op basis van de routekaarten – die corporaties hebben ingevuld – is berekend dat de totale operatie 108 miljard euro kost. De Handreiking Toezicht op Energietransitie gaat dan ook uitgebreid in op de financiering van de energietransitie.

Spijtvrij verduurzamen

De VTW hanteert het uitgangspunt dat de sector de genoemde investering van 108 miljard euro niet kan opbrengen. “Corporaties moeten als eerste stap maatregelen nemen waar ze achteraf geen spijt van kunnen krijgen (‘no regret’). Dat zijn investeringen in duurzaamheid die toekomstbestendig zijn. Corporaties verwachten hiervan dat deze geheel, of grotendeels, hun waarde behouden. Daarnaast moeten corporaties de lengte van de polsstok bepalen bij deze investeringen in duurzaamheid”, adviseert de handreiking.

Concrete en meetbare doelstellingen

Hierbij moeten corporaties echter wel voldoen aan de criteria van het gezamenlijk beoordelingskader Aw en WSW dat sinds 2019 van kracht is. In het strategisch bedrijfsmodel moet de portefeuillestrategie concrete en meetbare doelstellingen formuleren, óók voor duurzaamheid. De energietransitie is dus onderdeel van het bedrijfsmodel in het gezamenlijk beoordelingskader. Daarbij wordt beoordeeld hoe energiezuinig de portefeuille momenteel is, hoe groot de opgave van de corporatie nog is , wat de strategie voor de benodigde energietransitie voor de lange termijn is, én in hoeverre deze strategie haalbaar is. In de Handreiking Toezicht op Energietransitie is een praktijkvoorbeeld van Ymere beschreven. Het bestuur van de Amsterdamse corporatie heeft de RvC stap voor stap meegenomen bij de opstelling van het meerjarenplan, inclusief de financiering van de energietransitie.

Nieuwe vormen van samenwerken

Om de doelen van de energietransitie te halen, moeten corporaties samenwerken. “Alleen gaat het ons niet lukken”, schrijven de toezichthouders in de handreiking. Corporaties maken in de energietransitie onderdeel uit van een groot speelveld, op regionaal en lokaal niveau. De gemeente heeft de regie bij de opstelling van de wijkplannen. Per wijk maken zij een plan om de woningen van het aardgas te halen. Dat vraagt om nieuwe samenwerkingsverbanden. Als een wijk bijvoorbeeld op een warmtenet wordt aangesloten, gaat het om alle woningen: van corporaties én van particulieren. De handreiking beschrijft daarom enkele inspirerende voorbeelden van samenwerking zoals een proef met energieneutrale woningen, een samenwerking van Parteon in Zaanstad met Urgenda. Maar ook wordt een mooi voorbeeld gegeveven van een flatgebouw van Bo-Ex dat zelf energie produceert, in samenwerking met marktpartijen en Hogeschool

Stroomversnelling

Naast financiering en samenwerking komen verder klimaatbeleid, de regionale en lokale context en de huurder uitgebreid in de handreiking aan bod. Ook de geleerde lessen en ervaringen die binnen Stroomversnelling zijn opgedaan, worden gedeeld, zodat corporaties er hun voordeel mee kunnen doen. Elk hoofdstuk is afgesloten met relevante vragen die een commissaris aan het bestuur van de corporatie zou kunnen stellen.