Het klimaatneutraal maken van woningen vergt technische kennis, maar ook overleg met bewoners over de toekomst van hun wijk. Hoe doe je dat? Stroomversnelling werkt aan handvatten voor het ‘wijkoverleg’. Lianda Sjerps-Koomen houdt hierover een inspiratiesessie op Energy-Up.
De energietransitie kan sneller verlopen, als bewoners enthousiast zijn voor het verduurzamen van hun woningen. “‘Draagvlak’ en ‘acceptatie’ lijkt uit te gaan van het negatieve principe, om weerstand te voorkomen, maar liever zien we enthousiasme, dat bewoners elkaar verder helpen”, zegt Lianda Sjerps-Koomen. Als programmamanager strategisch wijkoverleg bij Stroomversnelling onderzoekt ze efficiënte manieren om bewoners te betrekken bij de plannen om hun huizen van het aardgas af te halen, of breder gezegd, om hun wijk klimaatneutraal te maken. Tijdens Energy-Up leidt ze hierover een werksessie met voorbeelden en sprekers, ook uit andere sectoren, en uiteraard met het publiek.
Sociale component
“De energietransitie is niet alleen een technisch proces, maar heeft een belangrijke sociale component,” zegt Lianda. Volgens haar zit de helft van de kosten nu in de ‘spullen’ en de andere helft in het proces. Met alleen kosten besparen in de spullen zijn we er niet. Het proces gaat vooral over informeren, beslissen, organiseren en afstemmen. “Het contact met bewoners is daarin cruciaal,” zegt ze. Dit bleek ook in evaluatie van eerdere stroomversnellingsprojecten. Op www.bewonerscommunicatie.com zijn daarover lessen te vinden. Voor hele wijken is het minstens zo complex. “Fouten maken wil je voorkomen, maar áls je ze maakt kun je ze volgens haar nog beter in de techniek maken en die herstellen dan in je communicatie.” Ze noemt als voorbeeld Apple, dat wordt vergeven door haar klanten als er fouten zitten in producten van het bedrijf.
Het juiste moment
Stroomversnelling heeft ervaring met bewonerscommunicatie en combineert dat met ervaringen elders tot overzicht en tools. “We kijken naar welke informatie bewoners nodig hebben op welk moment, om te voorkomen dat ze hun hakken in het zand zetten of dat het een heel duur proces wordt. Als ze te vroeg worden benaderd dan is er nog geen oplossing, blijft het verhaal vaag en duurt het te lang voordat men ermee aan de slag kan. Als ze te laat worden geïnformeerd dan worden bewoners boos, omdat dan alles al is besloten. Het is de kunst om bewoners op de juiste momenten te benaderen en gebruik te maken van hun kennis.”
Aardgasvrije wijken
Het Rijk heeft diverse wijken subsidie gegeven die als eerste van het aardgas afgaan. Gemeenten zijn hiermee aan de slag, vertelt Lianda. “De gemeenten hebben haast, want ze moeten uiterlijk in 2021 voor álle wijken de planning duidelijk hebben. Het kost tijd om je te verdiepen in slimme aanpakken, die vertraging en hoge kosten voorkomen. Daarom zetten we dat met koplopers in de Stroomversnelling handzaam op een rij. Het gesprek met belanghebbenden, zowel professionals (zoals netbeheerders) als bewoners, noemen we het strategisch wijkoverleg.”
Model voor wijkoverleg
Dit wijkoverleg gaat niet vanzelf, geeft Lianda toe. “Daarom hebben we een model gemaakt dat we willen uitwerken met succesvolle aanpakken, en in de praktijk testen. Hieraan kun je meedoen.” Voor de aanpakken is ook gekeken naar ervaringen in andere sectoren, vertelt ze. “In de telecom bleek bijvoorbeeld de community aanpak zowel geld te besparen als klantbetrokkenheid te vergroten. Het is interessant te zien hoe en waarom klanten zich zo inzetten voor een bedrijf.”
Rollen omgekeerd
Een ander voorbeeld is de ontwikkeling van een stadspark in Apeldoorn, zegt Lianda. “De gemeente stelde voor om bij het park woningen te bouwen voor de sociale veiligheid en de opknapbeurt voor het park. De bewoners kwamen in opstand. Daarop heeft de gemeente de rollen omgekeerd: de bewoners waren aan zet voor hoe het dan wel moest. Een spannende methode met de professionele ontwerpers en ecologen. Dat is gelukt. Van opstand naar een prachtig park voor mens, plant en dier. De kunst is om transparant te zijn en eerlijk over welk budget er is, over randvoorwaarden.”
Geen kant-en-klare oplossing
Stroomversnelling kijkt ook hoe naar wetenschappelijke inzichten over hoe informatie zich tussen mensen verspreidt, zowel online als offline. Er bestaat nu nog geen kant-en-klare oplossing voor het wijkoverleg volgens Lianda. Wel noemt ze belangrijke onderdelen. “Het kennen van de behoefte van bewoners is belangrijk, evenals het inschakelen van lokale krachten. Successen ontstaan bij het combineren van thema’s die leven bij bewoners. Denk aan de bekende voorbeelden zoals de gewaardeerde brede vensterbank bij buitengevelisolatie.”
Plek van de bushalte
Lianda schetst de situatie dat bewoners eerst niet aanspreekbaar waren over renovatieplannen, totdat andere onderwerpen naar voren komen waar ze zich wel druk over maakten, zoals de plek van de bushalte. “Door deze onderwerpen te combineren met de plannen is de renovatie gelukt,” zegt ze. Ook werkte deze ervaring als ‘breekijzer’ voor volgende projecten, omdat bewoners zich gehoord voelen. “Kijk en luister naar wat mensen belangrijk vinden en maak daarmee een combinatie,” adviseert ze.
Lastige combinatie
Verduurzaming is voor veel mensen een complex onderwerp en het opbouwen van een community kost tijd. “Dat is een lastige combinatie met de haast die we hebben. Ze zeggen wel eens: vertrouwen komt te voet en gaat te paard.”
Niet de enige
Lianda waarschuwt ervoor om rekening te houden met het feit dat je niet de enige bent die met bewoners communiceert. “Bewoners krijgen diverse berichten van alleen al de gemeente. Voor de verzender is het overzichtelijk dat afval, voorzieningen, mobiliteit, uitkeringen en energie gescheiden dossiers zijn, maar voor de bewoner komt het allemaal samen. Na een brief over weghalen van kliko’s kan die energiebrief de bekende druppel zijn. Hoe word je dan nog enthousiast voor een renovatieplan? En wat zegt men op facebook? We moeten gebruik maken van online en offline informatiestromen. Dat is een mooie uitdaging voor de korte beschikbare tijd die we hebben.”
Lianda Sjerps-Koomen houdt op Energy-Up een werksessie over strategisch wijkoverleg, getiteld ‘Wijkoverleg gaat viral! Wat doet de gepensioneerde ingenieur?’.