De overgang naar aardgasvrije wijken is een complexe opgave met verschillende stakeholders en uiteenlopende belangen. Voor de projectleiders vanuit de gemeentes is het dan ook zoeken: hoe krijg je alle neuzen dezelfde kant op? Het Wijkkompas is in het leven geroepen om dit proces in goede banen te leiden. Het dient volgens Leonie van der Steen echter nadrukkelijk niet als blauwdruk maar als hulpmiddel.
Volgens Van der Steen, directeur van Squarewise en partner van het Wijkkompas, ‘verkeren gemeentes momenteel in een vacuüm, waarin op landelijk niveau nog veel niet is uitgedacht over de aardgasvrije wijk’. Niemand weet hoe het moet. Gemeenteambtenaren moeten dus hele moedige stappen zetten, op een dossier met een groot afbreukrisico.
Het Wijkkompas dient daarbij als een bewustwordingstool. Het wijkkompas is een tool en een online community waarin alle, bij de wijktransitie betrokken partijen hun ervaringen delen om er vervolgens lering uit te kunnen trekken.’
Verschillende belangen
De gedachte achter het Wijkkompas strookt met Van der Steens eigen ervaringen. ‘Ik was vanuit de Provincie Utrecht in 2015 betrokken bij een project in Woerden. De corporatie wilde haar woningvoorraad renoveren en daarin nieuwe technieken toepassen. De netbeheerder kon de huidige gasnetten nog maar tot 2030 in stand en de gemeente had een hoge duurzaamheidsambitie. Door de belangen van al die verschillende partijen samen te brengen resulteerde dit uiteindelijk in het plan om de wijk aardgasvrij te maken.’
Ervaringen delen
De in Woerden opgedane ervaringen bleken Van der Steen goed van pas te komen bij een volgend project in Schiedam. ‘Zo is het idee voor het Wijkkompas als tool ook ontstaan: een online platform waarin alle verschillende belanghebbenden vertegenwoordigd zijn. Waarin ze elkaars verhalen kunnen lezen, maar ook tips kunnen krijgen hoe ze bepaalde zaken het beste aan kunnen pakken: wat werkt wel en wat niet. Zodat ze niet steeds opnieuw het wiel uit hoeven te vinden.’
Stakeholders
Het Wijkkompas onderscheidt een zestal partijen die staan voor de zes ‘sporen’ oftewel deelbelangen binnen een wijk:
- Bewoners, zowel de particuliere woningeigenaren als de huurders, de overstap naar een aardgasvrije wijk te maken.
- Professionele vastgoedeigenaren, zoals particuliere verhuurders maar ook de utiliteiten en de corporaties.
- De gemeente en het democratische besluitvormingsproces, dat zo zorgvuldig en transparant mogelijk moet verlopen.
- Financiële partijen, zoals de banken en de subsidiegevers.
- Marktpartijen zoals bouwbedrijven en installateurs.
- Netbeheerders, die moeten zorgen dat er een fossielvrij systeem komt.
Van der Steen: ‘Die partijen weten meestal niet wat er bij de ander speelt. De bedoeling van het Wijkkompas is om de beslissingen die ze moeten maken voor elkaar zichtbaar te maken. Zij moeten uiteindelijk samen naar een betaalbaar systeem op wijkniveau toewerken.’
Elkaars standpunten begrijpen
Het Wijkkompas als tool is volgens Van der Steen nadrukkelijk niet bedoeld als stappenplan. ‘Sla je ergens linksaf in plaats van rechtsaf, maar blijkt dat achteraf toch niet de juiste richting te zijn geweest, dan kun je met een omweg toch goed terecht komen, het duurt alleen wat langer’.
Minstens zo belangrijk is het volgens Van der Steen echter dat de diverse stakeholders begrip voor elkaar én zichzelf krijgen. ‘Gemeenteambtenaren die nu starten met een wijkaanpak doen dat vaak omdat ze een complexe opgave interessant vinden en een duurzaam hart hebben. Tijdens zo’n traject ga je jezelf echter tegenkomen. Het is namelijk nogal wat; een project dat bewoners raakt in hun veilige haven, hun thuis. Een traject waar regelgeving nog in ontwikkeling is en waarin je geen fouten mag maken.
In een volgend stadium willen wij met het Wijkkompas daar wellicht ook werk van maken. Van de voorbeeldcases op de website kun je leren hoe anderen iets hebben aangepakt. Ook de community kan ook een belangrijke rol spelen. Immers steeds meer corporatiemedewerkers, ambtenaren en ondernemers doen ervaringen op en hopelijk delen ze die. Dat is waar we aan willen bijdragen met het Wijkkompas