Vrijwel alle Nederlandse woningen en gebouwen zullen voor 2050 ingrijpend worden verduurzaamd. Zowel de planning als de uitvoering van deze operatie is erg belangrijk. Bij het na-isoleren van woningen en gebouwen is dit essentieel: isolatiemateriaal gaat lang mee (langer dan installaties) en is in sommige gevallen lastig te verwijderen. In de praktijk blijkt dat slecht of foutief aangebrachte na-isolatie meer dan eens resulteert in problemen, zoals volgezogen isolatiemateriaal en schimmel. Hoe voorkomen we als bouwsector deze problemen in de toekomst voorkomen? Hoe houden we deze spijtvrije maatregel ook echt spijtvrij? Stroomversnelling ontwikkelt een ‘routekaart’ om partijen te ondersteunen bij het ontwerpen van isolatiemaatregelen als onderdeel van een integrale renovatie.
In het Klimaatakkoord is afgesproken dat de gebouwde omgeving in 2050 klimaat- en energieneutraal is. Isoleren is daarbij vaak de eerste stap. Het doel hiervan is vrijwel altijd om de netto warmtevraag van de woning te verlagen, zonder in te boeten aan de kwaliteit van het binnenklimaat. Sterker nog, de kwaliteit van de binnenlucht kan zelfs verbeteren na een renovatie.
Praktijk na-isolatie is weerbarstig
Maar de praktijk is weerbarstig: experts[1] geven aan dat getroffen isolatiemaatregelen meer dan eens leiden tot vochtproblemen. Deze problemen variëren van doordrenkt isolatiemateriaal tot schimmelvorming en de aantasting van houten balken. Deze problemen hebben een negatief effect op de warmtevraagreductie (nat isolatiemateriaal heeft een lagere Rc-waarde) én het binnenklimaat (schimmelvorming).
Bij verkeerd uitgevoerde isolatiemaatregelen gebeurt dus precies het tegenovergestelde van wat bedoeld was: warmtevraagreductie en verbetering van het binnenmilieu. Vanwege de lange levensduur van isolatiemateriaal is het essentieel om na-isolatie in één keer goed aan te brengen. Dit belangrijk omdat de verwachting is dat de isolatiemarkt de komende jaren een hoge vlucht zal nemen. Veel woningen moeten worden geïsoleerd dus zullen veel nieuwe partijen (zoals aannemers en adviseurs) de markt betreden. Daarom is dit hét moment om de juiste expertise ter beschikking te stellen, zodat vochtproblemen – en daarmee materiële en financiële schade – voorkomen kunnen worden.
Na-isolatie problematiek
Aan een goede renovatie ligt een integraal plan ten grondslag. Als er problemen optreden bij na-isolatie is dat vrijwel altijd het gevolg van een te beperkte blik bij het ontwerpen of het aanbrengen van na-isolatie. Dit verschijnsel manifesteert zich in verschillende vormen:
- In de ontwerpfase is te weinig oog voor het uiteindelijke doel en het integrale plan om dat te realiseren. Een set samenhangende maatregelen is nodig, uitgevoerd in een vooraf vastgestelde volgorde. Dit om de samenhang en prestatie van het einddoel te waarborgen. Door gebrek aan aandacht voor de integraliteit en afhankelijkheid, van onderlinge stappen, kunnen individuele maatregelen averechts werken.
- Productaanbieders hebben vaak een focus op het eigen product en passen dit product vanuit commercieel belang graag toe. Dit gebeurt ook wanneer het product niet past bij de benodigde oplossing of niet past in samenhang met andere maatregelen. De productaanbieder voelt zich niet verantwoordelijk voor het integrale geheel en heeft onvoldoende oog voor de uiteindelijk beoogde prestaties. Dit gedrag blijft voor de productaanbieders vooralsnog zonder consequenties.
- Praktijkkennis is slechts beperkt ontsloten en verspreid, waardoor er – zeker bij kleinere partijen – kennisleemtes zijn. Bouwfysische kennis wordt niet altijd gebruikt in het bepalen van de juiste individuele oplossingen. Bestaande richtlijnen beperken zich veelal tot algemeenheden en nemen dit probleem dus niet weg.
Een routekaart om te helpen navigeren
Om dit soort problemen van na-isolatie te vermijden is het nodig om te laten zien welke afwegingen en risico’s na-isoleren met zich meebrengt. We willen weten welke acties je kunt ondernemen op beslispunten. Daarom werkt Stroomversnelling, in opdracht van RVO.nl en op verzoek van TKI Urban Energy, aan een handzame routekaart die de noodzaak van integraliteit en onderlinge afhankelijkheid schetst en de beschikbare bouwfysische kennis en praktijkervaringen van nu op een eenvoudige manier ontsluit. De routekaart biedt handelingsperspectief aan energieloketten en adviseurs, en stelt de particulier in staat de juiste vragen te stellen aan zowel de adviseur als de aanbieder.
Wil je meedenken over de routekaart? Of heb je een totaal ander beeld dat je zou willen delen? Laat het Wanda van Enst weten!
De verwachting is dat de routekaart ‘na-isolatie en vochtproblematiek’ in het najaar verschijnt.
[1] Deze verkennende analyse kwam tot stand mede dankzij Jan Cromwijk en Dennis van der Kooij (ISSO), Patrick Broersen (B2 Restauratie), Marcel van Haren (Takkenkamp Groep), Hans Kerkhof (BAM), Miel Karthaus (KBnG), Ruud Geerligs en Daniel van Rijn (RVO), Kees van der Linden (AaCee), Kees Stap (Energiepaleis), Lars Boelen (ParisProofPlan) en Harm Valk (Nieman)
Dit artikel is geschreven door Wanda van Enst (programmamanager koppelkansen van Stroomversnelling) en Bouwe Meijer (Innovation analyst bij TKI Urban Energy) en verscheen eerder op duurzaamgebouwd.nl en is met toestemming van de auteurs overgenomen en geoptimaliseerd voor vindbaarheid.