Lessen voor de wijktransitie: Quirijnstok als praktijkvoorbeeld

In Tilburg is Quirijnstok de eerste wijk die van het aardgas afgaat. De gemeente richt zich op maatregelen die zich snel terugverdienen, zoals isolatie en zonnepanelen. Maar volgens wethouder Oscar Dusschooten is nul-op-de-meter voor particulieren nog te duur.

Oscar Dusschooten heeft wel eens een lintje doorgeknipt bij een NOM-woning. “Als ik dan hoor dat het circa honderdduizend euro kost om een woning energieneutraal te maken, betwijfel ik of dat verstandig is. Dat is echter geen reden om stil te zitten. Er is nog genoeg te doen, en dat doen we ook. We nemen milieumaatregelen die zich binnen vijf jaar terugverdienen. Dat is slimmer, omdat de volgende stappen dan rendabeler worden. Dat hebben we geleerd van de NOM-woningen.”

Hoe pakt Tilburg de wijktransitie aan?

“We zijn bezig met wijkplannen, maar we weten nog niet welke kant het opgaat. Het is nog onduidelijk wat de energiedrager van de toekomst wordt. We oefenen met projecten en doen ervaringen op met dingen die werken of niet werken. Het naar nul-op-de-meter brengen van woningen is leuk, maar in de praktijk zijn we daar niet mee bezig, omdat het zo vreselijk duur is met de huidige technieken. We richten ons momenteel op de particuliere huizenbezitters, door ze te helpen hun woningen te verduurzamen.”

Hoe helpt de gemeente particulieren?

“De gemeente heeft de website ‘Aan de slag met je huis’ gelanceerd, met adviesgesprekken, kostenramingen en modeloffertes. Daarnaast bieden we de duurzaamheidslening en de verzilverlening. Die zijn in de praktijk niet voor iedereen beschikbaar: 20 procent van de inwoners in Tilburg heeft een te laag inkomen. Daarom denken we aan een slimme financieringsoptie, waarbij inwoners de besparing op energie gebruiken om financiering te krijgen. Denk aan bijvoorbeeld een situatie met woonlasten van 100 euro per maand, waarvan na investering in duurzaamheidsmaatregelen nog 25 euro overblijven aan lasten. Die 75 euro kunnen bij gelijkblijvende woonlasten ingezet worden voor rente en aflossing. Ook al vindt het ministerie van BZK deze baatbelasting geen geschikt instrument, ik stel toch voor om hiermee te experimenteren.”

Tilburg koos voor Quirijnstok als proeftuin. Waarom?

“De gemeente koos Quirijnstok, omdat de wijk beschikt over diverse typen woningen, waardoor er veel te leren is van de verschillen in aanpak. Als eerste gaat de Mozartflat van het aardgas af. De flat uit 1972 is al aangesloten op het warmtenet. De 256 woningen koken nog op aardgas, maar die gaan elektrisch koken. De renovatie valt echter ingrijpender uit dan verwacht, omdat twee jaar geleden betonrot is ontdekt op de balkons. Zo komt er onder meer een andere constructie van het balkon en er komt een serre bij, die kan worden geïsoleerd met een eigen bijdrage van de bewoners.”

Welke woningen volgen na de Mozartflat?

“In de tweede fase komen 24 rijtjeswoningen aan de Beethovenlaan en Offenbachstraat aan bod. Deze woningen hadden een dak met asbest. Het asbest wordt verwijderd als we de huizen isoleren. De renovatie naar all-electric stond gepland voor 2024, maar op dit moment onderzoeken we welk alternatief voor aardgas haalbaar is en kijken we naar de financieringsmogelijkheden voor de woningeigenaren.

In de derde fase maken we de sprong naar de rest van de wijk, waaronder 177 woningen van Vesteda. We onderzoeken samen met de bewoners de mogelijkheden een deel van de woningen aardgasvrij te maken. Kunst hierbij is om maatregelen uit het meerjarenonderhoudsplan te combineren met koppelkansen. Dat gaat met vallen en opstaan. Zo doen we ervaringen op.”

Wat is de grootste hindernis?

“Dat is een gebrek aan gevoel voor urgentie. Belangrijk is dat we mensen een handelingsperspectief bieden, door ze te voorzien van kennis, een netwerk en financiële opties. Toch wil ik het relativeren: we zitten pas aan het begin van de energietransitie. Tilburg wil in 2045 energieneutraal zijn. Dat betekent dat we nog 25 jaar hebben te gaan. Aan de andere kant moeten we nu wel stappen zetten. De focus ligt voor ons op de slimme stappen, zoals goed isoleren en het dak vol met zonnepanelen leggen. Daar krijgen we geen spijt van en daarmee kunnen we onze CO2-uitstoot direct verlagen.”