In Zoetermeer is Palenstein de eerste wijk die van het aardgas afgaat. Volgens wethouder Robin Paalvast gaat dit goed dankzij een gezamenlijke aanpak, waarbij partijen van elkaar leren. Dit Nul Op de Meter renovatie project, Van der Maasstraat eo is in 2020 genomineerd voor de Gemma Smid Architectuurprijs 2020.
Zoetermeer is een van de eerste gemeenten waar woningen energieneutraal werden. De gemeente is hierin een koploper. Dat vertelt Robin Paalvast, wethouder in Zoetermeer, in een interview met Stroomversnelling. Hij heeft zowel duurzaamheid als wonen in zijn portefeuille. “Die combinatie zorgt ervoor dat ik veel kan betekenen voor de energietransitie in de gebouwde omgeving,” zegt Paalvast. Stroomversnelling vroeg hem naar de geleerde ervaringen met het nul-op-de-meter brengen van woningen in Palenstein.
Wat is er afgelopen jaren gebeurd in Palenstein?
“In Palenstein werd vier jaar geleden de eerste particuliere woning gerenoveerd naar nul-op-de-meter (NOM). Onlangs werden 28 nieuwe NOM-woningen opgeleverd, op de plek waar eerder een oud flatgebouw met asbest werd gesloopt. En in de tussentijd is er veel gebeurd. Er zijn tot nu toe 120 woningen NOM gemaakt in Palenstein. Daarachter zit een hele wereld van voorbereiden. We gebruiken het tempo van het groot onderhoud om de woningen te verduurzamen. We willen dit ook op grotere schaal gaan uitvoeren in de andere wijken. Om te beginnen in de wijk Meerzicht waar een initiatief ligt voor 210 NOM-woningen.”
Waarom gaat Palenstein als eerste wijk van het aardgas af?
“In Palenstein waren we bezig met de herstructurering van de wijk. Het plan was om oude flats te slopen om plaats te maken voor nieuwbouw. Ook moesten bestaande woningen in de wijk worden gerenoveerd. Toen de opgave van de energietransitie erbij kwam kozen we ervoor om de eerste 120 woningen naar NOM te renoveren. Dat is gebeurd op een natuurlijk moment. Het was ook logisch om te beginnen in een wijk met achterstallig onderhoud. Dat was een extra uitdaging, maar het zorgde ook voor een grotere impact qua verduurzaming.”
Hoe verloopt het proces in Palenstein?
“We zitten met de herstructurering op schema. Dit jaar worden nog twee flats gesloopt, en begin volgend jaar nog een. Een aantal flats blijft staan. Om die te verduurzamen benutten we de subsidie van het Rijk. We maken per wijk energietransitieplannen, maar moeten de aanpak per buurt bekijken. Hoogbouw vergt namelijk andere oplossingen dan laagbouw. Laagbouw renoveren we naar NOM, terwijl we bij hoogbouw gebruik maken van warmte-koude-opslag (WKO).”
Wat valt er te leren van de wijkaanpak in Palenstein?
“Bij Palenstein hebben we de verduurzaming aangepakt met partijen zoals netbeheerders en woningcorporaties. De gezamenlijke aanpak blijkt een succes waarin we samen optrekken. De ervaringen brengen ons naar de volgende stap, waarin we nog meer woningen naar NOM kunnen brengen. Daarnaast hebben we geleerd dat bewoners niet altijd goed omgaan met de balansventilatie. We moeten bewoners goed uitleggen hoe dit werkt. Ze zijn gewend om een raam open te zetten voor de frisse lucht, maar ze kunnen beter de ventilatie hoger zetten.”
Eén NOM-bewoner klaagde in het Algemeen Dagblad over hoofdpijn. Hoe zit het daarmee?
“Dit probleem kwam doordat de luchtventilatie niet goed was ingesteld. Inmiddels is het probleem verholpen door dit goed in te regelen. De luchtkwaliteit is weer goed. Met de NOM-woning zelf was niks mis. Hiervan leren we dat we beter moeten letten op de luchtkwaliteit. We zullen in de toekomst de lucht meten, zowel in de oude als in de nieuwe situatie. We verwachten dat de luchtkwaliteit bij een NOM-woning beter is te garanderen. Een NOM-woning heeft immers geen vocht. Het biedt meer comfort en een betere luchtkwaliteit.”
Kunt u bewoners dwingen om ze van het aardgas af te krijgen?
“Nog niet, maar in de toekomst krijgen we de bevoegdheid om te bepalen wanneer in een wijk het aardgas verdwijnt en wat het alternatief wordt. Maar we moeten dan ook opties bieden aan bewoners om hun woningen te verduurzamen zonder dat de woonlasten toenemen. Dat is nu nog niet mogelijk. Ik adviseer bewoners om tussentijds maatregelen te nemen om hun energierekening te verlagen, zoals het isoleren van spouwmuur, dak en vloer. Door schaalvergroting en innovatie wordt het goedkoper om woningen aardgasvrij te maken. Dat is ook al gebeurd bij zonnepanelen, die al snel zijn terug te verdienen. Dit zal ook gebeuren voor het energieneutraal maken van de woning.”
Dit is het eerste deel in een serie over praktijkvoorbeelden van de wijkaanpak bij het klimaatneutraal/energieneutraal/aardgasvrij maken van woningen.
Industrialisatie helpt
Samen met Robin Paalvast (Wethouder Zoetermeer) en Chris Kuijpers (Directeur-Generaal Bestuur Ruimte & Wonen BZK) evalueert de voorzitter van Stroomversnelling, Leen van Dijke de stand van de energietransitie in de gebouwde omgeving.