Gemeenten regelen in hun legesverordening welke vergoeding zij in rekening brengen voor het aanvragen van vergunningen en ontheffingen. Voor NOM renovaties zijn zowel in de huidige situatie als onder de Omgevingswet verschillende leges van toepassing bij de aanvraag van een omgevingsvergunning: de bouwaanvraag, de welstandstoets en de aanvraag om ontheffing te krijgen van het bestemmingsplan.
Renoveren naar nul-op-demeter heeft zich de afgelopen jaren bewezen als een belangrijk onderdeel van de oplossing. Nu moeten we met z’n allen meters gaan maken. Gemeenten spelen daarbij een essentiële rol. Dit is de derde in een serie van vier artikelen die beschrijven hoe gemeenten kunnen bijdragen aan de versnelling van nul-op-de-meter in de gebouwde omgeving. Hierin komen onderwerpen aan de orde waarbij gemeenten het verschil kunnen maken:
- de regierol – creëer duidelijkheid voor bewoners en eigenaren in de transitievisie warmte;
- vergunningverlening – vereenvoudig de vergunningverlening;
- gebruik leges om verduurzaming te stimuleren;
- bundel vraagstukken en kom tot met andere maatschappelijke vraagstukken.
Beleidsmakers en vergunningverleners zijn hard nodig. Want versnellen kunnen we alleen als de lokale randvoorwaarden in orde zijn en ook het vergunningsproces soepel verloopt. Omdat dit proces continu verandert onder invloed van wetgeving, presenteren we hierbij een update van ‘de rode brochure’ met tips voor hoe gemeenten kunnen bijdragen aan nul-op-de-meter.
De legesverordening wordt ieder jaar vastgesteld door de gemeenteraad. De gemeente mag zelf de hoogte van de leges vaststellen, zij het dat die leges over het geheel genomen niet hoger mogen zijn dan kostendekkend. De leges(verordening) is voor gemeenten bij uitstek het instrument om verduurzaming te stimuleren.
Bij NOM renovaties vallen de leges vaak relatief hoog uit in verhouding tot het werk dat een gemeente voor de vergunningverlening moet verrichten. Dat geldt zeker bij gelijktijdige renovatie van enkele tientallen woningen. De vergunningverlening neemt dan enkele dagen in beslag, terwijl de leges al snel tienduizenden euro’s bedragen. De leges staan daarmee niet in verhouding tot het feitelijke werk; zij zijn beduidend meer dan kostendekkend. Daar staat tegenover dat andere gemeentelijke producten die onder de legesverordening vallen onder de kostprijs worden aangeboden. Maar per saldo mogen gemeenten dus geen winst maken op de leges.
Kiezen voor ‘groene’ leges
Een gemeente kan verduurzaming stimuleren door te kiezen voor ‘groene’ leges. Dat betekent dat geen of minder leges in rekening gebracht woorden bij een bouwaanvraag met een verduurzamend effect, zoals een NOM renovatie. In de legesverordening kan worden vastgelegd hoe groot het verduurzamende effect moet zijn (bijvoorbeeld uitgedrukt in een verbetering van de energieprestatie) om voor gehele of gedeeltelijke legesvrijstelling in aanmerking te komen. Het effect van ‘groene’ leges is wel dat de legesinkomsten afnemen. In een pilotfase kan een gemeente vastleggen hoeveel geld hiervoor in eerste instantie maximaal wordt vrijgemaakt. Afhankelijk van de reacties en het succes bepaal je hoe een vervolg eruit ziet.
De VNG stelde een handreiking op voor groene leges. Deze is hier te raadplegen
Bouwsom beperken
Een andere manier om de kosten van leges te verlagen, is het beperken van de bouwsom. De leges voor een bouwaanvraag worden mede bepaald door de hoogte van de bouwsom. Bij een NOM renovatie maakt de prijs van zonnepanelen vaak een belangrijk deel uit van die bouwsom. Het aanbrengen van zonnepanelen is echter vergunningsvrij. Gemeenten kunnen burgers erop wijzen dat zij op de leges kunnen besparen door de
zonnepanelen buiten hun bouwaanvraag te laten. De aanvraag gaat dan over het aanbrengen van reguliere dakbedekking, terwijl tijdens de renovatie zonnepanelen worden geplaatst. Dat is een juridisch correcte werkwijze die een NOM renovatie voor particulieren een stuk aantrekkelijker maakt. Door op deze manier met burgers mee te denken, laten gemeenten zien dat zij het streven naar verduurzaming met de burger delen.
‘Groene leges passen in de trend’
‘Ons vak is bezig met een transformatie. Gemeentelijke afdelingen bouw- en woningtoezicht krijgen steeds meer de rol van adviseur. Ze proberen samen met vergunningsaanvragers tot de beste
oplossing te komen, dus niet zoveel mogelijk geld bij aanvragers uit de broek te kloppen. Het uiteindelijke doel is verduurzaming.
Het opnemen van groene leges in de legesverordening past in die trend. Sommige gemeenten zijn zich er niet van bewust dat zij de volledige, autonome bevoegdheid hebben om binnen een bepaalde ruimte de kaders te bepalen waarvoor ze leges heffen en hoe hoog die zijn. Die bevoegdheid maakt de legesverordening een prachtig instrument om verduurzaming te bevorderen.’
Wico Ankersmit (Directeur vereniging bouw-en woningtoezicht)