Om grote aantallen huurwoningen vergaand te verduurzamen ligt een industriële aanpak met prefab-componenten voor de hand. Dit betekent niet dat alle woningen er hetzelfde uit gaan zien.
De woningmarkt staat dankzij het klimaatakkoord voor een grote verduurzamingsopgave. Gemeenten en woningcorporaties willen woningen van het aardgas af halen, maar dit lukt niet allemaal in één keer. Wel heeft de overheid 27 wijken aangewezen die als eerste van het gas af gaan. Daarom wordt naarstig gezocht naar mogelijkheden om dit voor elkaar te krijgen, maar hoe kan dit op een betaalbare manier?
Schaalvergroting
Stroomversnelling ziet als één van de oplossingsrichtingen het omlaag brengen van de kosten van de woningrenovaties via schaalvergroting. “Dit kan door de productie van woningelementen te industrialiseren. Dit brengt de prijs omlaag,” zegt Jonathan Reitsma, programmamanager Industrialisatie bij Stroomversnelling.
Industrieel renoveren
Industrieel renoveren is het met zo min mogelijk ‘handjes’ seriematig en off-site produceren van componenten in de juiste prijs-kwaliteit verhouding. Deze componenten kunnen on-site met minimale overlast voor de omgeving en beperkte hulpmiddelen worden geplaatst. Het resultaat is een gezond, betaalbaar en comfortabel thuis. Deze industriële aanpak zal het verduurzamen van grote aantallen woningen goedkoper maken, verwacht Reitsma.
Markt al actief met industrialiseren
De markt is al actief met industrialiseren, zegt Reitsma. Hij noemt koplopers als Renolution, specialist in integrale prefab staalframebouwconstructies, en BAM Wonen. Deze partijen hebben al 6.000 woningen aardgasvrij gemaakt door ze te renoveren naar nul-op-de-meter (NOM). Dit gebeurt door de woningen flink te isoleren en te voorzien van zonnepanelen en warmtepomp. Het isoleren gebeurt feitelijk in de fabriek, waar gevel- en dakelementen op maat worden gemaakt.
Warme jas
Een hijskraan bevestigt de elementen aan de buitenkant van de woning, als een soort ‘warme jas’. Het maken van de ‘warme jas’ lijkt op het oog simpel, maar is niet zo makkelijk te realiseren, zegt Reitsma. “Het gaat om vier hoofdcomponenten: gevel, dak, vloer en installaties. De opgave is om de warmtevraag eerst te verlagen door te isoleren. Daarna zorgen we voor opwekking van duurzame energie, meestal met zonnepanelen. Doel is om de woning comfortabel en betaalbaar te maken, met als eindbeeld een aardgasvrije woning.”
Aardgasvrij hoeft niet in één keer
Het aardgasvrij maken hoeft niet in één keer, maar kan ook in stappen, zegt Reitsma. Dat beaamt Marion Ottink, salesmanager renovatieconcepten bij Renolution. “De nieuwe jas is niet altijd gelijk aardgasvrij, zoals we dat in Assen hebben gedaan bij de flat van VvE Ellen. De flat is energieneutraal, maar gebruikt nog wel gas voor tapwater.” Volgens Reitsma gaat het er niet alleen om woningen aardgasvrij te maken. “Het gaat ook om gezonde woningen. Een op de vijf huishoudens heeft last van tocht, schimmels en vocht, en dat is soms niet zonder warme jas op te lossen.”
Renovaties goedkoper maken
Uitdaging is om duurzame woningrenovaties goedkoper te maken. Dat is niet eenvoudig, zegt Tom Stolker, NOM-projectmanager bij BAM Wonen. Hij vertelt dat bewoners soms zelf hun woning hebben aangepast met bijvoorbeeld een groot dakraam, zonwering of rolluiken. “Hier houden wij rekening mee, maar het vraagt vaak een extra investering.” BAM Wonen en Renolution werken met een prestatiegarantie, die goed uitkomt bij gelijkblijvend gedrag, zegt Stolker. Hij wijst erop dat bewoners met hun gedrag ook invloed hebben op de energieprestatie. Soms ziet hij na de renovatie een jacuzzi in de tuin verschijnen. Dat vraagt behoorlijk wat extra stroom.
Snelheid en kosten
Het valt niet mee om snelheid te maken met woningrenovaties, zegt Ottink. “Het gaat vaak om een langdurig traject, met besluitvorming via huurders. Dat gaat niet vanzelf.” Stolker wil gezien de positieve ervaringen met een NOM-project in Emmen soortgelijke projecten vaker doen. Zo hoopt hij kosten te verlagen en projecten sneller te realiseren. “We kiezen voor de steenstriprobot en plaatsing van gevel en energiemodule aan de buitenkant van woningen. Dat laatste maakt de module ook toegankelijk voor monteurs, waardoor onderhoudskosten beperkt blijven”, voegt Stolker toe.
Kruimeldief op maat
“We willen toe naar meer keuze voor corporaties, huurders en bewoners”, zegt Reitsma. Hij acht een bepaalde mate van maatwerk mogelijk, maar ‘een basisaanpak met herhaalbare componenten is nodig om te profiteren van schaalvergroting’. “Vergelijk het met bijvoorbeeld een kruimeldief: die wordt ook niet op maat gemaakt,” zegt Reitsma. Hij stelt voor om uitstraling en afwerking te variëren, en eventueel het installatieconcept. “Maar producenten kunnen niet zomaar switchen tussen een stalen of houten draagconstructie. Ergens houdt het op.”
Lagere kosten en minder risico
Kunst is om voldoende keuze mogelijk te maken, zegt Reitsma. Het gaat volgens hem vooral om het communiceren over prestaties die de opdrachtgever wil bereiken, zoals minder onderhoud bij kozijnen, om de keuze voor producten open te laten. “Daarmee kunnen we kosten en risico’s verlagen. Ook neemt het vertrouwen van opdrachtgevers toe als ze weten dat het goedkoper kan.” Volgens Stolker en Ottink geeft een toename van het aantal projecten vertrouwen voor de toekomst, al blijven beide partijen voor het doorgaan van het project afhankelijk van de instemming van bewoners.
Druppel op gloeiende plaat
BAM Wonen en Renolution hebben diverse NOM-renovatieprojecten in voorbereiding, in totaal zo’n 950 woningen. Of de projecten doorgaan hangt nog af van vergunningen en instemming van de huurders, vertellen ze. Stolker noemt het ‘spannend’, maar verwacht wel dat veel projecten doorgaan. Ottink werkt niet alleen aan grondgebonden woningen, maar ook aan gestapelde woningen en scholen. Ook al lijken 950 woningen een druppel op een gloeiende plaat, de projecten zijn volgens Reitsma wel nodig om meer vertrouwen te krijgen in de haalbaarheid van NOM-projecten en in het opschalen van de productie van de prefab-elementen.
Jonathan Reitsma nodigt belangstellenden uit om zich te melden voor de ontwikkeltafel industrialisatie, om mee te denken aan oplossingen voor industrieel renoveren.