Het moet binnen een redelijke termijn wettelijk verboden worden om woningen aan te sluiten op nieuwe warmtenetten met een hoge temperatuur (90°C) en om nieuwbouwwoningen aan te sluiten op middentemperatuur (70°C).
Dit zegt Stroomversnelling-voorzitter Leen van Dijke in reactie op een uitzending van het actualiteitenprogramma Nieuwsuur waaruit blijkt dat tot nu toe ruim 60.000 goed geïsoleerde nieuwbouwwoningen zijn aangesloten op een warmtenet met hogere temperaturen, terwijl zij dat temperatuurniveau helemaal niet nodig hebben. Oude wijken, die deze warmte juist wél nodig hebben, dreigen hierdoor buiten de boot te vallen. Voor Stroomversnelling vervullen hoge temperatuurnetten nog een rol in de transitie naar CO2 -neutraal, maar is die rol eindig. Gaandeweg zal de warmtevraag van alle woningen dalen en daar past geen hoge temperatuur warmtenet bij. Saneer daarom, net als bijvoorbeeld bij kolencentrales, hoge temperatuur warmtenetten binnen een redelijke termijn uit.
Nieuwe woningen baat bij lage temperatuur-systemen
Vooral oude, doorgaans slecht geïsoleerde woningen hebben baat bij aansluiting op een warmtenet met een hogere temperatuur. Nieuwe huizen kunnen toe met een lage temperatuur van 35°C tot 40°C. Hoe lager de temperatuur, hoe duurzamer het warmtenet. Nieuwbouwwoningen, die goed worden geïsoleerd, krijgen daarom tegenwoordig vrijwel altijd lage temperatuur-systemen waarmee bewoners hun woning met convectoren en vloerverwarming op een lage temperatuur warm krijgen. Toch sluiten veel gemeenten nieuwbouwwoningen op warmtenetten met een hoge temperatuur aan, meldt Nieuwsuur. De hogere temperatuur (70 à 90°C) wordt hierbij ‘weggemengd’, omdat hij niet geschikt is voor vloer- en wandverwarming. Terwijl deze schaarse hoge temperatuur warmte juist hard nodig is voor oudere woningen en andere segmenten. Volgens Nieuwsuur zijn tot nu toe al ruim zestigduizend nieuwbouwwoningen op een warmtenet van te hoge temperatuur aangesloten. Daar zullen de komende jaren nog zeker tienduizenden woningen bijkomen.
Warmteverspilling haaks op doelstelling klimaatakkoord
De warmteverspilling staat haaks op de doelstellingen van het Klimaatakkoord, constateert Stroomversnelling-voorzitter Leen van Dijke. “Om CO2-uitstoot te reduceren halen we woningen van het gas af. Wat schieten we daarmee op als we in plaats daarvan een warmtebron gaan gebruiken die eveneens veel CO2-uitstoot? Waarbij je soms ook nog eens tot wel 50 graden energie verliest bij transport tussen bron en woning. Per saldo ga je dan op achteruit.” Van Dijke pleit er dan ook voor om hoge temperatuur warmtenetten vanaf bijvoorbeeld 2040 voor de gebouwde omgeving te gaan verbieden.
Met die termijn wil hij tegemoet komen aan de belangen van de eigenaren en exploitanten van de warmtenetten, die daarin fors hebben geïnvesteerd. “We kunnen die bestaande warmtenetten niet zomaar met één vingerknip gaan verbieden. We hebben ook met bedrijfsbelangen te maken, daar kan niemand omheen. Tegelijk mogen die belangen geen belemmering voor de toekomst zijn. In die toekomst zie ik geen rol voor hoge temperatuur warmtenetten. Stroomversnelling is daar altijd duidelijk over geweest, tijdens de totstandkoming van het Klimaatakkoord hebben we hier herhaaldelijk op gewezen.”
Hoge temperatuur warmtenetten saneren en verbieden
Het is voor de politiek, gemeenten en eigenaren van warmtenetten daarom zaak om nu strategische keuzes te maken. “Ik adviseer gemeenten om met exploitanten van de netten in gesprek te gaan. Hoe kun je de hoge temperatuur warmtenetten saneren of naar de toekomst brengen? Met oog voor bestaande bedrijfsbelangen en de kosten die zijn gemaakt.”
Daarnaast is ook de politiek aan zet, vindt Van Dijke. “Er zal onvermijdelijk geld vrijgemaakt moeten worden om van de hoge temperatuur warmtenetten af te komen. En een wettelijk verbod op hoge temperatuur warmtenetten voor de gebouwde omgeving. Want we moeten de doelstellingen uit het Klimaatakkoord scherp voor ogen houden: CO2 moet weg uit de gebouwde omgeving. Hoe kunnen warmtenetten daarbij helpen? Een eerste logische stap om al op korte termijn een verbod af te vaardigen voor nieuwe warmtenetten met een hoge temperatuur (90°C) en daarnaast te verbieden om nieuwbouwwoningen aan te sluiten op middentemperatuur (70°C).”
Ook zou er een CO2-heffing op de geleverde warmte moeten komen, vindt Van Dijke. “Omdat die heffing ontbreekt, wordt warmte bevoordeeld ten opzichte van andere energiedragers. Hierdoor zit er meer winst in warmte die uiteindelijk door de afnemers moet worden betaald.”
“Om CO2-uitstoot te reduceren halen we woningen van het gas af. Wat schieten we daarmee op als we in plaats daarvan een warmtebron gaan gebruiken die eveneens veel CO2 uitstoot?”
Leen van Dijke, voorzitter Stroomversnelling
Duidelijke duurzaamheidscriteria
Om goede afwegingen te kunnen maken, is het bovendien cruciaal dat het begrip ‘duurzame bron’ duidelijk gedefinieerd wordt, benadrukt Van Dijke. “Tijdens de totstandkoming van het Klimaatakkoord hebben we reeds gepleit voor een stevige definitie, maar die is tot de dag van vandaag niet vastgesteld. Wanneer we duidelijke duurzaamheidscriteria hebben, kunnen we die loslaten op bestaande instrumenten om de energietransitie vorm te geven. Zoals bijvoorbeeld de Startmotor om woningen aan warmtenetten te verbinden. Ik denk dat we veel strakker moeten sturen op het reduceren van de warmtevraag, want duurzame warmtebronnen zijn schaars.”
Koeling steeds belangrijker
Het goede nieuws is dat lage temperatuur warmtenetten de gebouwde omgeving tal van voordelen bieden. “De retourwarmte (20 – 25 °C) van een 40 °C-warmtenet is bijna al geschikt voor koeling”, vult Jeroen Roos, warmtenetspecialist binnen Stroomversnelling, aan. “Die koeling gaat bij nieuwbouw steeds belangrijker worden. Volgens de BENG-eisen moeten woningen die zeer goed geïsoleerd worden ook goed gekoeld worden. Want in de zomer warmen deze woningen ook sterker op. Bij een lage temperatuur warmtenet kun je de warmtevoorziening en koeling in één systeem integreren. Een lage temperatuur warmtenet biedt dus ook koelcomfort, in tegenstelling tot de hoge temperatuur warmtenetten waarbij de retourstroom te heet is voor koeling.
Projectontwikkelaars kiezen echter nog graag voor hogere temperaturen (middentemperatuur, 70°C) omdat zij bij lagere temperaturen moeten investeren in een elektrisch warmtepompje met voorraadvat voor het tapwater. Die tapwatervoorziening is nog relatief duur omdat er nog niet veel lage temperatuurnetten worden toegepast. Schaalvergroting zal deze techniek veel goedkoper maken. Een verbod op midden temperatuurnetten voor de nieuwbouw zal daaraan bijdragen. Een verbod zal ook de stap van 3G- naar 5G-warmtenetten stimuleren. In Heerlen laat Mijnwater zien hoe goed dit kan werken.”