Het monitoren van energieprestaties helpt bouwbedrijven te bewijzen dat hun opgeleverde NOM-woningen aan de eisen voldoen. Koplopers in de energietransitie bekijken wat zij verder allemaal nog méér met meetdata kunnen doen. Bouwbedrijf Kreeft, BIK Bouw en BAM Energy Systems over de toegevoegde waarde van monitoring. “Onderhoud op afstand heeft de toekomst.”
Bouwbedrijf Kreeft leverde vorig jaar 45 huurwoningen met het NOM Keur op voor het Gemeentelijk Woningbedrijf in Renswoude, met prestatiegarantie voor een periode van 30 jaar. Voor de verhuurder en huurders is het belangrijk dat de woningen presteren zoals afgesproken. Omdat de woningcorporatie gebruikmaakt van de Energieprestatievergoeding (EPV), worden de energiestromen van de woningen door Kreeft gemonitord. Hiervoor gebruikt het bouwbedrijf de software van Enermatics, die onder meer zicht geeft op de werkelijke energieprestaties van de installaties. Ook de bewoners kunnen zien hoe energiezuinig hun woning presteert.
Gedeelde verantwoordelijkheid
Kreeft vindt het belangrijk om heldere prestatieafspraken te maken met leveranciers over onderhoud en beheer van hun installaties. Hiervoor haalt Kreeft input uit de Afnameovereenkomst, een modelcontract om de energieprestaties te contracteren en garanderen. “Wij moeten voor een periode van 30 jaar garanderen dat de woning Nul-op-de-Meter is”, aldus Kevin van Aggelen, projectleider bij Bouwbedrijf Kreeft. “Op het moment dat je als onderaannemer of leverancier deelgenoot wordt van een energieneutraal concept waarbij prestaties worden geleverd, zul je samen een gedeelde verantwoordelijkheid moeten dragen. Kreeft is verantwoordelijk voor de bouwkundige aspecten, de leverancier moet er voor zorgen dat zijn installaties de beloofde prestaties leveren. Door het monitoren van energieprestaties van woningen, zien wij of dat lukt.”
Productverbetering
Vanwege deze gedeelde verantwoordelijkheid geeft Kreeft zijn onderaannemers en leveranciers ‘real time’ toegang tot het dashboard waarop het gedrag van de installaties te zien is. Van Aggelen: “Zij worden actief attent gemaakt op energieoverschrijdingen en kunnen dan direct correctief optreden en hieruit lering trekken voor andere woningen of volgende projecten. Ook wijzelf halen ons voordeel eruit. Wij beoordelen de informatie uit de monitoring en gebruiken dit voor de verbetering van onze NOM-woning.”
Temperatuuroverschrijdingen monitoren
Ook BIK Bouw legt de prestaties-eisen bij NOM-renovaties vast in een instandhoudingsovereenkomst met de installateur. Klimaatgarant monitort het rendement van de PV-panelen en het verbruik van de 2nd-skin woningen. “Daarnaast kijkt de TU Delft mee, samen bekijken we hoe we het comfort voor bewoners nog verder kunnen optimaliseren”, vertelt Tamara Verkleij, projectcoördinator bij BIK Bouw.
De TU, die van begin af aan bij de ontwikkeling van het 2nd-skin concept betrokken is, meet de luchtvochtigheid en temperatuur. “Hieruit kwamen enkele temperatuuroverschrijdingen in ruimtes aan de zuidkant naar voren”, vertelt Rob van Rijs, projectmanager bij BIK Bouw. “We hebben de afgelopen jaren langdurige warme periodes gehad, waarbij de temperaturen boven de 27 graden lagen.” Van Rijs ziet hier een toegevoegde waarde van monitoring, zeker nu klimaatadaptieve maatregelen de komende jaren hoger op de agenda komen te staan.
Door klimaatverandering worden de zomers warmer. Maar door steeds betere isolatie blijft warmte, eenmaal binnen, lang in huis. Van Rijs: “Tegelijk met de eisen voor bijna-energieneutrale nieuwbouw (BENG) komt er daarom een nieuwe eis ter verlaging van het risico op oververhitting bij nieuwbouwwoningen, de TOjuli. Met monitoring kun je straks aantonen dat je aan deze wettelijke eisen voldoet.”
Zelf monitoren van energieprestaties
Waar veel bouwbedrijven het monitoren van energieprestaties aan externe partijen uitbesteden, kiest BAM er voor dit grotendeels zelf te doen. “Wij kennen de gebouwen dus kunnen beter zien wanneer een warmtepomp wel of niet goed functioneert. Veel kennis zit bij onszelf”, zegt Wouter Loomans, contractmanager NOM bij BAM Energy Systems, dat duurzame energiesystemen levert en beheert. Het monitoren van energieprestaties is hier onderdeel van. De benodigde data worden aangeleverd door Enervalis, dat ‘smart building’-technologieën ontwikkelt. “Vervolgens hebben wij een eigen systeem, BAM Building Analytics, dat de gebouwprestaties analyseert”, vertelt Loomans. “Het geeft daarbij niet alleen aan wat er fout gaat, maar ook wat de oorzaak is. Waardoor snelle bijsturing mogelijk is.”
Energie delen met de wijk
Een eigen data-team haalt de data binnen, analyseert de gegevens en maakt rapportages. Vaak gaat het om rapportages waarmee corporaties de Energieprestatievergoeding (EPV) kunnen innen. Loomans: “De EPV-rapportage is voor ons de basis. Maar we denken dat monitoring nog meer te bieden heeft en zijn daarom enkele pilots gestart.”
Monitoring van energiedata speelt bijvoorbeeld een belangrijke rol in een project waarbij bewoners van NOM-woningen samen een lokale energie-community vormen en hun energie met elkaar delen. “In NOM-wijken is er op bepaalde momenten veel opwek. Bewoners kunnen die energie delen met woningen die nog niet verduurzaamd zijn. In de toekomst zouden ze die energie bijvoorbeeld met een basisschool kunnen delen die overdag veel stroom verbruikt, maar ’s avonds niet.
Samen met andere partijen experimenteren we nu met een app waarmee bewoners , zoals in een game, punten kunnen scoren wanneer zij energie delen. In de toekomst zal het niet meer om punten maar om geld gaan.”
Toegang tot data uit warmtepompen
Ook is BAM, met partner Enervalis, onlangs een pilot gestart met het op afstand resetten van warmtepompen wanneer die in storing staan. Loomans: “Bewoners hoeven dan niet thuis te blijven voor de monteur en zullen vaak niet eens weten dat er een storing was.” De pilot loopt bij renovatieprojecten, waar een warmtepomp wordt geïnstalleerd die door Enervalis kan worden uitgelezen.
“Helaas hebben leveranciers van warmtepompen ieder hun eigen protocollen om bij de data te komen. Dat gaat nog wel een issue worden wanneer we de pilot naar andere warmtepompen uitbreiden. Het zou daarom goed zijn als er een standaard protocol komt voor toegang tot data uit warmtepompen.”
Onderhoud op afstand heeft de toekomst
Onderhoud op afstand heeft de toekomst, verwacht Loomans. “Je kunt een defect niet altijd op afstand repareren. Maar wel kun je de monteur op afstand ondersteunen. Doordat we inzicht hebben in de data, zien we welk kabeltje misschien los zit. Bij bewoners die klachten hebben, kijken we ook nu al naar de data. Dat gebeurt nog niet helemaal ‘high tech’, maar we sturen monteurs niet meer zonder data naar een storing toe. Ook hebben we onze onderhoudspartner kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s) gegeven op grond van data. Die KPI’s geven aan welke typen storingen we de komende tijd niet meer willen binnenkrijgen. Hiermee hebben we het onderhoud kunnen verbeteren, op basis van de data.”