Een deel van de Aalsmeerse wijk Hornmeer is het toneel van een uniek energie-uitwisselingsproject. Drie gebouwen in de wijk gebruiken nu restwarmte van het nabijgelegen datacenter van NorthC en zijn daardoor volledig aardgasvrij. Het datacenter krijgt in ruil voor de restwarmte koude terug en bespaart daarmee op haar elektriciteitsgebruik voor koeling. Kortom, hiermee is een uniek energie-uitwisselingsproject tot stand gekomen.
NorthC (datacenter), samen met ESA BV (zwembad/sporthal ‘De Waterlelie’), JongLeren en Solidoe (nieuwbouw integraal kindcentrum ‘Triade’) en daarnaast Fertiplant (handel in potplanten) hebben sinds 2015 in nauwe samenwerking met de gemeente Aalsmeer aan de ‘Energy Hub Aalsmeer’ gewerkt. Vanwege de innovativiteit gaf de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland een subsidie op de aanleg van het energie-uitwisselingsnet en aanpassing van de eigen installaties van de deelnemende partijen.
Warmte en koude uitwisselen
Een combinatie van twee aannemers heeft het uitwisselingsnet in het voorjaar van 2019 gebouwd: Welvreugd voor de (grotendeels geboorde) kunststof waterleidingen en Hamer voor de installaties in de gebouwen en de distributiepompen. In september 2019 is de uitwisseling van energie van start gegaan. Op technisch slimme wijze maken de partijen via de Energy Hub Aalsmeer gebruik van elkaars warmte en koude. De restwarmte van het Aalsmeerse datacenter NorthC wordt aangevoerd op een temperatuur van ca 20 graden Celsius. Vervolgens komt het water komt retour met circa 10 graden Celsius. Circulatiepompen transporteren het water. Elektrische warmtepompen in elk gebouw brengen de warmte op de juiste temperatuur. In de zomer kunnen Triade en Fertiplant ook koelen met hun warmtepompen waarbij de vrijkomende warmte op het net wordt gezet en daardoor kan worden gebruikt door De Waterlelie.
Jeroen Roos, ingehuurd als energieadviseur voor het project, zegt hierover het volgende:
“De servers in het datacenter verbruiken veel elektriciteit, wat resulteert in warmte die uiteindelijk moet worden weggekoeld, wat weer extra energie kost. In dit project wordt een deel van de restwarmte van het datacenter nuttig ingezet als bron voor elektrische warmtepompen bij drie andere partijen. Na gebruik van de restwarmte door de warmtepompen resulteert een koudestroom, waar het datacenter dankbaar gebruik van maakt. Anders gezegd koelen de drie gebouwen op deze manier het datacenter. Energy Hub Aalsmeer is een prachtig voorbeeld van het lokaal sluiten van kringlopen en optimaal gebruik maken van lokaal energie-aanbod.”
Restwarmte-uitkoppelingen gekoppeld met warmte-koude-opslag
Het Energy Hub Aalsmeer is een uniek project voor Nederland. Waar de bestaande restwarmte-uitkoppelingen bij datacenters gekoppeld zijn met een warmte-koude-opslagsysteem (voor de regeneratie hiervan), is dit in Aalsmeer niet het geval. Hier dient de restwarmte rechtstreeks voor verwarmingsdoeleinden. Dat kan omdat het datacenter 24 uur per dag en 365 dagen per jaar een betrouwbare bron van warmte is en altijd koude nodig heeft. Bovendien is het voor het eerst dat vier partijen op deze manier met elkaar hebben samengewerkt en onderling werkbare afspraken hebben gemaakt. Daarom heeft de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland hier een eenmalige Demonstratie Energie-innovatiesubsidie van 450.000 euro voor afgegeven. Deze subsidie nam de onrendabele top van het project weg. Na de start van de daadwerkelijke warmte-/koude-uitwisseling kunnen, zolang er restcapaciteit is in het systeem, ook nog andere partijen participeren. De CO₂-reductie van het huidige project staat gelijk aan de CO₂-uitstoot van zo’n 74 woningen.
Ontwikkeling van lagetemperatuursystemen in Europees verband
Energy Hub Aalsmeer heeft meerdere kenmerken van een vijfde generatie warmte-/koudenet (5G district heating and cooling, afgekort 5GDHC). Zo maakt de Energy Hub Aalsmeer gebruik van lokale restwarmte met een kwaliteit die past bij de temperatuur van de warmte en koude die elders in het gebied nodig is. Hierdoor gaat zo min mogelijk energetisch potentieel (ook wel exergie genoemd) verloren. Het systeem maakt uitwisseling van zowel warmte als koude mogelijk waarbij ook warmteopslag (het zwembad als buffer) tot de mogelijkheden behoort.
De deelnemende partijen van het Energy Hub Aalsmeer doen nu ervaring op met de werking van het uitwisselingssysteem in combinatie met hun eigen installaties. De bedoeling is om de capaciteit in het netwerk maximaal te benutten door de warmtepompen slim aan te sturen. Dit zijn belangrijke aspecten van 5GDHC. Een 5GDHC is een ‘thermal smart grid’ dat gebaseerd is op lage temperaturen, in tegenstelling tot conventionele stadsverwarming. Via decentrale warmtepompen, geplaatst nabij of bij de eindgebruiker, wordt energie uitgewisseld via het net en worden er energiestromen opgewekt op basis van de behoefte van de klant. Daardoor kan er op grote schaal gebruik worden gemaakt van lagetemperatuur-restwarmte van datacenters, supermarkten, industrie, etc.
De ontwikkeling van 5GDHC wordt gestimuleerd via het project ‘Demand Driven Grids’ (afgekort tot D2GRIDS). Dit is een lopend project dat de ontwikkeling van het 5GDHC-concept in heel Europa wil helpen opschalen. Als eerste bij de vijf proeflocaties: Brunssum, Parijs-Saclay, Bochum, Glasgow en Nottingham. Maar ook bijvoorbeeld in Vlaanderen. D2Grids (afkorting voor ‘demand driven grids’) is een project van Interreg NWE, gecoördineerd door Mijnwater.
D2Grids wordt georganiseerd via het Interreg programma en financieel ondersteund door ERDF:
