Het aantal NOM-woningen in Nederland blijft groeien. Inmiddels wordt minimaal 5,4 procent van alle nieuwbouw Nul op de Meter gebouwd. In de sociale huursector is de groei bij nieuwbouw nog sterker, met een marktaandeel van bijna 12 procent in 2019. De verwachting is dat deze trend alleen maar doorzet. Nul op de Meter is dus belangrijk voor bouwers, We zetten daarom alles over NOM bij nieuwbouw voor bouwbedrijven op een rij.
Wat is Nul op de Meter?
Nul op de Meter (NOM) is een huis dat energieneutraal is. De woning wekt evenveel (of meer) energie op dan dat het verbruikt. Een NOM-woning gebruikt geen aardgas: dit helpt de doelstellingen uit het Klimaatakkoord te behalen. Daarin is afgesproken dat in 2050 7 miljoen woningen en 1 miljoen gebouwen van het aardgas af moeten zijn. Nul op de Meter wordt daarom beschouwd als het nieuwe normaal.
Hoe zien NOM nieuwbouw woningen eruit?
De ontwikkelde concepten zijn allemaal anders, maar enkele grote lijnen zijn wel aan te wijzen. Ieder concept begint met een isolatiepakket met een Rc-waarde van 5, 6 of soms zelfs 10. Toepassing van drievoudig glas is bijna standaard. De NOM nieuwbouw woningen zijn goed tot zeer goed luchtdicht en bij oplevering wordt dat in de meeste gevallen gecontroleerd. Ook de toepassing van zonnepanelen is bijna standaard: gemiddeld 24 tot30 m2 per woning. In de meeste gevallen vindt verwarming plaats met een elektrische warmtepomp en lage temperatuurverwarming: meestal vloerverwarming, soms gecombineerd met wandverwarming en, op de slaapverdieping, convectoren. Ook mechanische ventilatie behoort tot de standaard, in de helft van de gevallen met warmteterugwinning.
Energielinq het kennisplatform van Stroomversnelling toont inspirerende voorbeelden van Nul op de Meter (NOM) projecten. Zowel NOM. Deze projecten zijn inzichtelijk voor partijen.
Waarom is Nul op de Meter belangrijk voor bouwers?
De Marktmonitor 2020 laat zien dat de vraag vanuit corporaties naar NOM nieuwbouw-concepten steeds groter wordt. In de sociale huursector is bijna 12 procent van alle nieuwbouw Nul op de Meter. “Dit is een stevig signaal voor bouwers die hier nog geen aanbod voor hebben. Immers, de verwachting is, dat deze trend alleen maar doorzet”, zegt Stroomversnelling-directeur Ivo Opstelten.
Daarnaast wordt het steeds belangrijker om de toekomstige prestaties van een bouwwerk op gebied van energie te kunnen berekenen en garanderen. De ontwikkeling van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen laat zien dat ook de overheid die kant op stuurt. Bouwers met NOM keur zijn al begonnen met prestatiegericht te werken om zichzelf op dit punt te onderscheiden in de markt. Zij bieden beproefde oplossingen en geven daar minimaal tien jaar garantie op. Zowel op het energiegebruik van de NOM nieuwbouw woning als op aangenaam en gezond wonen. NOM keur toetst daarbij of de papieren oplossing ook in de praktijk als zodanig wordt toegepast. De aanbieder overlegt hiertoe aan het auditteam een evaluatie van de meetgegevens van de woningen en een reviewrapportage van gebruikerservaringen. Sommige bouwers hebben de certificering voor NOM keur gebruikt om een transitie teweeg te brengen in hun organisatie om prestatiegericht bouwen mogelijk te maken.
Wat zijn de kenmerken van Nul op de Meter voor nieuwbouw?
Nul op de Meter wordt niet zomaar behaald. Alle onderdelen van de woning worden aangepakt, het bouwkundige deel en de installaties zijn daarbij niet meer los van elkaar te beoordelen. De volgende onderdelen komen hoofdzakelijk in elk ontwerpconcept voor:
- Zonnepanelen: gemiddeld worden 24 tot 30 m2 aan zonnepanelen per woning geïnstalleerd;
- Verwarming: in de meeste gevallen vindt verwarming plaats met een elektrische warmtepomp en lage temperatuurverwarming: meestal vloerverwarming, soms gecombineerd met wandverwarming en radiatoren/convectoren in de slaapkamers;
- Ventilatie: mechanische ventilatie behoort tot de standaard, al of niet gecombineerd met warmteterugwinning;
- Beglazing: toepassing van drievoudig glas is bijna standaard;
- Isolatie: concepten die tot Nul op de Meter moeten leiden hebben altijd een isolatiepakket voor zowel dak als gevel met een Rc-waarde tussen 5 en 10 m²K/W. Met een Rc-waarde lager dan 5 is Nul op de Meter nauwelijks te bereiken.
Meer bouwkundige informatie over Nul op de Meter voor nieuwbouw is te vinden op de website van NBD-Online.
Wat zijn de Nul op de Meter eisen voor huurwoningen?
Bouwt een verhuurder, zoals bijvoorbeeld een woningcorporatie, een zeer energiezuinige woning? En wekt het huis zelf energie op? Zoals een NOM-woning? Dan mag de verhuurder een vergoeding vragen voor de kosten die hij hiervoor gemaakt heeft. Dit is de Energieprestatievergoeding (EPV). Daarvoor gelden regels waarmee je als bouwer te maken kunt krijgen. De verhuurder kan bij de bouwopdracht aangeven dat hij gebruik wil maken van de EPV. Voor de bouwer betekent dit dat de woning aan een bepaalde, ambitieuze, energieprestatie moet voldoen. Het ligt voor de hand dat bouwer en verhuurder (de opdrachtgever) afspraken maken over de energieprestatie. Dit kan met behulp van de Afnameovereenkomst. Dit instrument helpt langdurige garanties op de energieprestatie van woningen goed te borgen en hierover heldere afspraken te maken. Alle informatie over de Afnameovereenkomst is te vinden in de handige Whitepaper Afnamerovereenkomst ‘Hoe contracteer je de energieprestatie?’.
De woning moet dus voldoen aan de eis van een maximale warmtevraag. Én aan een minimale hoeveelheid duurzaam opgewekte energie om in die warmtevraag te voorzien. Meer weten? Op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) staan ‘Veelgestelde vragen Energieprestatievergoeding voor bouwers’.
NOM nieuwbouw en industrieel bouwen
Industrieel bouwen komt steeds meer van de grond in Nederland. De productie verplaatst zich van de bouwplaats naar de fabriek. Koplopers in de bouw hebben industriële bouwconcepten ontworpen die het mogelijk maken om snel en goedkoop NOM-woningen te bouwen. De belangrijkste elementen van de woning worden in de fabriek geproduceerd en vervolgens op locatie geassembleerd. Met deze industrialisatie en standaardisatie kunnen in korte tijd veel (energiezuinige) woningen worden gebouwd. Belangrijk om het groeiend woningtekort aan te pakken en tegelijk de doelstellingen uit het Klimaatakkoord te behalen. Ook vanuit de toeleverende bouwindustrie worden steeds meer concepten ontwikkeld voor de woningbouw.
Netbeheer en Nul op de Meter nieuwbouw
Een NOM-project heeft een behoorlijke impact op het elektriciteitsnet. PV-panelen leveren op bepaalde momenten stroom terug aan het net terwijl bijvoorbeeld de warmtepomp juist op bepaalde momenten stroom van het net afhaalt. Ook moet de gas-aansluiting afgesloten worden. Door de grote impact op het elektriciteitsnet zullen vrijwel zeker aanpassingen aan het net nodig zijn, mogelijk zal zelfs het net verzwaard moeten worden. De netbeheerder speelt daarom een grotere rol dan men waarschijnlijk gewend is bij een traditioneel bouwproject. Het is daarom belangrijk de netbeheerder zo vroeg mogelijk te betrekken bij een NOM-project.
Is Nul op de Meter nu al dagelijkse praktijk?
Het aantal NOM-woningen in Nederland groeit gestaag. Inmiddels wordt minimaal 5,4 procent van alle nieuwbouw Nul op de Meter gebouwd. In de sociale huursector is de groei bij nieuwbouw nog sterker, met een marktaandeel van bijna 12 procent in 2019. Er zijn in het land nu bijna 12.000 NOM-woningen. Dit blijkt uit de Marktmonitor Nul op de Meter 2020. Het tempo zal omhoog moeten om de doelstellingen uit het Klimaatakkoord te behalen.
Blijven we bij de huidige (bouw)praktijk, dan zullen we de beoogde aantallen zeker niet gaan halen. Het zal gewoon moeten worden om NOM-concepten in de fabriek te laten maken en deze op de bouwplaats te monteren. Als dit lukt, kan de productie van NOM-woningen daadwerkelijk opschalen. Naast een groter aanbod van geïndustrialiseerde producten is een constante vraag naar dit soort woningen nodig. Fabrieken mogen niet stil komen te liggen door verstoringen in het proces. Een niet-constante productie-flow is een van de grootste hindernissen die industrialisatie op dit moment in de weg staat.
Wat is NOM keur?
‘Beter wonen voor hetzelfde geld’, is een belangrijk principe bij een Nul op de Meter renovatie of nieuwbouwwoning. Hiermee wordt bedoeld dat investeringen om een huis energiezuinig of energieneutraal te maken, gefinancierd kunnen worden uit de besparing op de energielasten op langere termijn. Deze wijze van financieren staat of valt met de waarmaken van de beloftes van de bouwer op het gebied van energieprestaties. Een woning is geen opeenstapeling van bouwmaterialen meer, maar wordt een product dat voor 10, 20 of 30 jaar een (energie)prestatie moet gaan leveren. Kortom, doet een woning wat de bouwer beloofd heeft? Er is daarom een keurmerk – NOM keur – ontwikkeld waarmee bouwers laten zien dat ze deze manier van denken omarmen en beheersen. Het biedt afnemers daarbij de garantie op de prestatie na oplevering. De eisen van NOM keur zijn gebaseerd op ervaringen met Nul op de Meter woningen uit de praktijk.
Deze tabel toont de verschillen tussen de beoogde kwaliteit van NOM keur bij nieuwbouw ten opzichte van gangbare andere energetische ambitieniveau’s EPG (EPC-norm), BENG en EPV. Stroomversnelling is teleurgesteld over de BENG-norm (Bijna Energie Neutrale Gebouwen).
Wat zijn de voordelen van NOM keur voor bouwers?
- Met NOM keur kan een bouwbedrijf zich onderscheiden op kwaliteit. En zekerheid bieden richting opdrachtgevers. Ook zegt het iets over de manier waarop het bedrijf werkt en in staat is prestatiegericht te werken. Het behalen van NOM keur heeft daarom ook waarde bij andere type projecten waar prestatieafspraken gevraagd worden.
- Waar Nul op de Meter gevraagd wordt, kan een bouwer met NOM keur aantonen dat het hieraan kan voldoen. Hierdoor is er bij een aanbesteding niet steeds opnieuw een bewijs van kwaliteit nodig. Een pré ten opzichte van bouwers zonder het keurmerk.
- Een manier om het NOM keur te behalen is door een woningconcept te ontwikkelen in een specifiek project. Een andere manier is om een meer algemeen concept te ontwikkelen waarin de meest uitgebreide variant van het concept getoetst wordt. De toepasbaarheid is bij de tweede manier meestal groter, waardoor NOM keur op langere termijn meer waarde heeft door grotere volumes.
- Stroomversnelling heeft het NOM keur onlangs uitgebreid met NOM keur in stappen. Met dit keurmerk kan de bouwsector woningeigenaren een stappenplan aanbieden, waarbij elke stap gegarandeerd bijdraagt aan het gewenste eindresultaat: fossielvrij wonen. Dit maakt het mogelijk is om de verduurzaming gefaseerd uit te voeren en de totale investeringskosten over een paar jaar te verspreiden.
Waarom natuurinclusief nieuwbouwen?
Bij het renoveren van woningen is er strikte regelgeving hoe om te gaan met beschermde vogel- en vleermuissoorten voor tijdens en na de renovatie. Maar bij nieuwbouw wordt er alleen rekening gehouden met aanwezige soorten voor aanvang van de bouw. Er is vaak geen verplichting om nestgelegenheden in de nieuwe gebouwen op te nemen. Dat is jammer, want juist door deze maatregelen toe te passen zorgen we ervoor dat onze steden geschikt blijven als leefgebied voor vogel- en vleermuissoorten. Het integreren van nestgelegenheden voor deze soorten is bij nieuwbouw makkelijker dan bij bestaande bouw. Natuurinclusief nieuwbouwen biedt veel voordelen voor ontwikkelaars, toekomstige bewoners én de natuur. In dit speciale themablad over natuurinclusief nieuwbouwen vindt u tips, uitleg en praktijkvoorbeelden.
Energieprestatievergoeding en NOM-woningen
Verhuurders en huurders hebben de mogelijkheid om een Energieprestatievergoeding (EPV) af te spreken. De EPV, die wettelijk is vastgelegd, is er voor woningcorporaties en andere verhuurders van sociale huurwoningen. Verhuurders kunnen een vergoeding van huurders vragen voor (bijna) Nul op de Meter-woningen. Ze krijgen dan een deel terug van hun investeringen om van sociale huurwoningen NOM-woningen te maken. Hoewel de EPV ooit bedoeld was als stimulans om bestaande woningen tot Nul op de Meter te laten renoveren, is het zeker ook interessant om de EPV bij nieuwbouw in te zetten. In de praktijk gebeurt dit inmiddels ook vaak.
De EPV geldt voor een gegarandeerde energieprestatie van de woonruimte door de verhuurder. Het gaat om energiebesparende én energieleverende voorzieningen aan die woonruimte. Wil de verhuurder een EPV met de huurder overeenkomen voor een sociale huurwoning? Dan moet de woning aan daarvoor geldende wettelijke richtlijnen voldoen.
Wat betekent de Energieprestatievergoeding voor bouwers?
De (toekomstige) huurder is de EPV pas verschuldigd als de woning daadwerkelijk aan de eisen voldoet. De verhuurder draagt dus de risico’s van de investeringen. Pas bij monitoring blijkt of de EPV inderdaad in rekening kan worden gebracht. Veel woningcorporaties verleggen dit risico naar het bouwbedrijf dat de woningen levert.
- De verhuurder kan bij de bouwopdracht aangeven dat hij gebruik wil maken van de EPV.
- In de aanneemovereenkomst kan staan dat het bouwbedrijf de EPV over het betreffende jaar betaalt wanneer door technische gebreken de woning in de praktijk niet Nul op de Meter blijkt te zijn.
- Sommige concepten voor Nul op de Meterwoningen, hebben een Nom keur. Dat keurmerk legt de basis voor prestatieafspraken. Het geeft financiers, gebouweigenaren en bewoners meer zekerheid dat de woning (bij goede uitvoering, standaard klimaatcondities en gemiddeld gebruik) daadwerkelijk Nul op de Meter is.
- De verhuurder kan in de aanneemovereenkomst opnemen dat de woning bij oplevering EPV-gecertificeerd moet worden conform ISSO 82.5 en bij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland moet worden afgemeld.
- Sommige corporaties en bouwbedrijven sluiten een DBM-contract af waarmee de risico’s zoveel mogelijk bij het bouwbedrijf komen te liggen.
De Afnameovereenkomst helpt corporaties en bouwers bij het contracteren en garanderen van de gewenste energieprestaties, de energieprestatiegarantie.
Welke eisen gelden voor de EPV?
Wil de verhuurder een EPV innen voor een sociale huurwoning? Dan moet de woning aan enkele eisen voldoen:
- De woning is zeer goed geïsoleerd.
- De woning produceert (duurzaam) gemiddeld net zo veel energie als de woning gebruikt.
- De verhuurder toont aan dat de huurwoning voldoet aan de eisen voor een EPV. Bijvoorbeeld rond isolatie. Daarvoor kan hij terecht bij erkende bedrijven die de warmtevraag van een woning bepalen. Ook de hoeveelheid energie die de woning opwekt, moet de verhuurder (laten) meten.
- De woning dient dus zeer goed geïsoleerd te zijn. En het heeft een zeer lage warmtevraag. De warmtevraag is minder dan 50 kWh/m2 per jaar. De hoogste EPV is maximaal € 1,40/m2 per maand. Daarvoor moet de warmtevraag onder de 30 kWh/m2 per jaar liggen.
- De woning wekt voldoende hulpenergie (Ehulp) op. Bij Ehulp gaat het om de gebouwgebonden (elektrische) energie voor installaties. Denk aan ventilatiesystemen, maar ook (comfort)koelingsystemen en systemen voor meting en monitoring.
Bekijk hier alle voorwaarden waaraan een woning moet voldoen.
De Afnameovereenkomst: nieuwe contractvorm voor Nul op de Meter nieuwbouw
Bij NOM nieuwbouw projecten wil de opdrachtgever (vaak een woningcorporatie) de extra geldstroom die beschikbaar is in de vorm van de Energieprestatievergoeding waarborgen. In de praktijk blijkt dit vaak alleen haalbaar als de opdrachtgever overstapt naar een manier van uitvragen die het karakter heeft van het afnemen van energieprestaties. De aanbieder (bouwer) krijgt dan meer vrijheid om een concept te ontwikkelen dat langdurig energetisch goed presteert.
De Afnameovereenkomst van Aedes, Bouwend Nederland en Stroomversnelling helpt corporaties en bouwers de energieprestaties van woningen te contracteren en garanderen. Dit nieuwe modelcontract wijkt behoorlijk af van standaard bouwcontracten. Het contract bevat namelijk elementen van een aannemingsovereenkomst, een design & build overeenkomst, een turnkey- of koopovereenkomst en een beheer- en onderhoudsovereenkomst. Omdat bestaande bouwcontracten niet voldoen als het erom gaat de energieprestaties van woningen te garanderen, moest deze nieuwe contractvorm er komen. Anders dan bij standaard nieuwbouwprojecten neemt het bouwbedrijf geen afscheid van het project zodra het is opgeleverd. De Afnameovereenkomst gaat ervan uit dat de aanbieder gedurende tenminste 10 jaar het beheer van de installaties en het onderhoud van de woning op zich neemt. Gedurende die beheer- en onderhoudsperiode garandeert de aanbieder dat de woning de energieprestatie levert die onderling is afgesproken.
Download hier de Afnameovereenkomst voor zowel nieuwbouw als renovatie, inclusief een whitepaper “Hoe contracteer ik de energieprestatie”?
Overzicht van Nul op de Meter projecten in Nederland
Energielinq, het kennisplatform van Stroomversnelling, wil inspirerende voorbeelden van NOM-projecten inzichtelijk maken voor partijen. Hebt u als bouwer, toeleverancier of woningcorporatie een aantal NOM woningen gebouwd? Heeft uw gemeente ervaring met het NOM nieuwbouw of NOM Renovatie? Meld uw project dan aan en help anderen de energietransitie te versnellen.
Definities rondom Nul op de Meter
Energiebundel, Energieprestatievergoeding maar ook salderen en Total Cost of Ownership…. Er zijn veel begrippen die rondom Nul op de Meter en NOM nieuwbouw gebruikt worden. Hier tref je een lijst aan met definities die gebruikt worden in kennispapers over NOM.
Nul op de Meter voor nieuwbouw – handige links
- Op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) is veel informatie te vinden over Nul op de Meter.
- Financieringswijzer Energiezuinig (ver)bouwen. Bouwbedrijven kunnen hiermee klanten adviseren over hun financieringsmogelijkheden voor energiezuinig (ver)bouwen.
- De Afnameovereenkomst, het modelcontract waarmee energieprestaties kunnen worden gecontracteerd.
- Een woning is geen opeenstapeling van bouwmaterialen meer, maar wordt een product dat voor 10, 20 of 30 jaar een (energie)prestatie moet gaan leveren. Bouwersmet NOM keur laten zien dat ze deze manier van denken omarmen en beheersen. Het biedt afnemers daarbij de garantie op de prestatie na oplevering.
- Handboek Nom keur
- Stroomversnelling
Bouwers die voorop lopen met Nul op de Meter
Binnen Stroomversnelling werken partijen zoals gemeenten samen met corporaties, bouwers en ook toeleveranciers binnen het domein van de energietransitie van de woningen en wijken. Dat doen ze ook voor NOM nieuwbouw. Deze bouwers zijn pioniers op weg naar een fossielvrije woonomgeving:
Mist u informatie en/of hebt u aanvullingen op dit overzichtsartikel over NOM nieuwbouw voor bouwers? Laat het ons weten en mail naar onze redactie via redactie [at] energielinq.nl